راهنمای جامع خرید لوازم یدکی مزدا 323 (Mazda 323)

1. معرفی خودرو مزدا 323

لوازم یدکی مزدا 323 که با نام‌های Familia نیز شناخته می‌شود، یکی از موفق‌ترین و بادوام‌ترین سدان‌ها و هاچ‌بک‌های ژاپنی است که سهم بزرگی در بازار جهانی، به ویژه در اواخر دهه 1990 و اوایل دهه 2000 میلادی، داشت. این کاتالوگ بر دو نسل اصلی که در بازار ایران حضور پررنگی داشتند، تمرکز می‌کند: نسل BA و نسل BJ.

1.1 تاریخچه مختصر و نسل‌ها

نسل BA (معروف به مدل‌های 1994 تا 1998)
این نسل بر اساس پلتفرم B-Platform طراحی شده بود و طراحی نسبتاً گرد و آیرودینامیک‌تری نسبت به نسل‌های قبلی داشت. این مدل‌ها معمولاً با کد شاسی خاص خود شناخته می‌شوند.

نسل BJ (معروف به مدل‌های 1998 تا 2003)
این نسل با تمرکز بیشتر بر ایمنی و به‌روزرسانی‌های ظاهری همراه بود. در بسیاری از بازارها، این مدل‌ها به دلیل دوام بالا و هندلینگ خوب شهرت یافتند.

1.2 پیشرانه و گیربکس‌های رایج

موتورهای سری B و Z مزدا از خانواده‌های قابل اعتماد و نسبتاً کم‌هزینه برای نگهداری هستند.

کد موتورحجم (لیتر)نوع سوخت‌رسانیقدرت تقریبی (اسب بخار)نکات مهمB31.3Lانژکتوری78 – 82بیشتر در مدل‌های پایهZ51.5Lانژکتوری88 – 95رایج‌ترین موتور 16 سوپاپB61.6Lانژکتوری98 – 102قدرتمندتر، اغلب در مدل‌های اسپرت‌تر

گیربکس‌ها:

1. دستی (Manual): 5 سرعته (شامل ضریب دنده‌های 1 تا 5 و دنده عقب).
2. اتوماتیک (Automatic): 4 سرعته (معمولاً از سری F4A-EL یا مشابه).

روابط انتقال قدرت (Gear Ratios):
برای گیربکس دستی 5 سرعته Z5، ضرایب به صورت تقریبی عبارتند از:

• دنده اول: (3.307)
• دنده پنجم: (0.815)
• دنده نهایی (Final Drive): (4.105)

2. دسته‌بندی جامع قطعات یدکی

برای سهولت در جستجو و خرید، قطعات بر اساس سیستم‌های اصلی خودرو دسته‌بندی شده‌اند. خرید لوازم یدکی مزدا 323

2.1 قطعات موتور و سیستم انتقال قدرت (Powertrain)

این بخش شامل اجزای حیاتی برای عملکرد پیشرانه و انتقال نیرو به چرخ‌ها است.

2.1.1 اجزای داخلی موتور (Internal Engine Components)

• سرسیلندر (Cylinder Head): شامل سوپاپ‌ها، فنرها و میل‌سوپاپ‌ها (در مدل‌های SOHC یا DOHC).
• واشر سرسیلندر (Head Gasket): بسیار مهم است که با توجه به کد موتور (Z5، B6) و نوع موتور (مثلاً تعداد پیچ‌های سرسیلندر) انتخاب شود.
• پیستون و رینگ (Pistons & Rings): رینگ‌های پیستون باید بر اساس سایز استاندارد (STD) یا سایزهای تعمیری (+0.25mm، +0.50mm) انتخاب شوند.
• میل‌لنگ (Crankshaft) و یاتاقان‌ها (Bearings): یاتاقان‌های اصلی (Main Bearings) و یاتاقان‌های شاتون (Rod Bearings).
• اویل پمپ (Oil Pump): مسئول تأمین فشار روغن موتور.

2.1.2 سیستم زمان‌بندی و خنک‌کاری

• تسمه تایم (Timing Belt): بسته به کد موتور تعداد دندانه‌ها متفاوت است (مثلاً برای Z5 حدود 110 دندانه).
• رولبرینگ و هیدرولیک تایم (Tensioner & Idlers): اطمینان از کشش مناسب تسمه.
• واتر پمپ (Water Pump): ضروری برای جلوگیری از جوش آوردن موتور.
• ترموستات (Thermostat): معمولاً با دمای باز شدن 82 درجه سانتی‌گراد.

2.1.3 سیستم سوخت‌رسانی

• انژکتور سوخت (Fuel Injectors): بررسی مقاومت اهمی (Impedance) در صورت برقی بودن.
• پمپ بنزین (Fuel Pump): فشار خروجی مورد نیاز حدود 2.8 تا 3.5 بار. قیمت لوازم یدکی مزدا 323

2.1.4 کلاچ و گیربکس

• دیسک و صفحه کلاچ (Clutch Disc & Pressure Plate): برندهای محبوب شامل Aisin، Valeo.
• بلبرینگ کلاچ (Release Bearing).
• روغن گیربکس: دستی (SAE 75W-80 یا 85W-90) و اتوماتیک (Mazda ATF M-III یا معادل آن).

2.2 سیستم تعلیق، ترمز و فرمان

این بخش مستقیماً بر ایمنی و کیفیت رانندگی تأثیر می‌گذارد.

2.2.1 سیستم تعلیق (Suspension)

• کمک‌فنر (Shock Absorbers): برندهای اصلی شامل KYB (Gas-A-Just یا Excel-G) و Tokico.
  • ارتفاع استاندارد: برای نسل BJ، فنرهای جلو معمولاً 330 میلی‌متر طول دارند.
• توپ لاستیکی (Strut Mounts/Mounting Bushings): خرابی آن‌ها باعث صدای تق‌تق می‌شود.
• سیبک فرمان (Tie Rod End) و سیبک طبق (Ball Joint).
• بوش‌های طبق و میل موجگیر (Sway Bar Bushings).
• توپی چرخ و بلبرینگ چرخ (Wheel Hub & Bearing): قطعات حیاتی برای چرخش چرخ.

2.2.2 سیستم فرمان

• جعبه فرمان (Steering Rack): دستی یا هیدرولیک.
• پمپ هیدرولیک فرمان (Power Steering Pump).
• شیلنگ‌های فشار قوی و ضعیف.

2.2.3 سیستم ترمز (Brake System)

• لنت ترمز (Brake Pads): جلو و عقب. کیفیت سرامیکی یا نیمه‌فلزی توصیه می‌شود.
• دیسک ترمز (Brake Rotors): بررسی ضخامت حداقل مجاز (Minimum Thickness – MIN THK) بر اساس شماره فنی.
• کاسه ترمز و سیلندر ترمز (در صورت استفاده از ترمز عقب کاسه‌ای).
• روغن ترمز (Brake Fluid): DOT 3 یا DOT 4 (بسته به سال ساخت و توصیه مزدا).

2.3 قطعات بدنه، سقف و تزیینات خارجی

این قطعات بیشتر جنبه زیبایی، محافظت و آیرودینامیک دارند.

• گلگیر، کاپوت و درب صندوق: اغلب قطعات استوک یا تولیدی (تایوانی یا چینی با کیفیت خوب) موجود هستند.
• سپر جلو و عقب: شامل دیاق‌ها و شبکه‌های زیر سپر.
• چراغ‌ها (Headlights & Taillights): برندهای معتبر شامل Valeo، Koito یا تایوانی با درجه کیفی A.
• آینه‌های جانبی (Side Mirrors): دستی، برقی یا تاشو.
• شیشه‌های جانبی: بر اساس کد امنیتی و رنگ (رنگ‌های سبز و آبی رایج بوده‌اند).
• کارتل روغن (Oil Pan): یکی از آسیب‌پذیرترین قطعات زیر خودرو.

2.4 سیستم برقی و الکترونیک

سیستم برقی مزدا 323 معمولاً ساده اما نیازمند قطعات با کیفیت بالاست تا از مشکلات سیم‌کشی جلوگیری شود.

• دینام (Alternator): اغلب ساخت Denso یا مشابه آن. بررسی ولتاژ خروجی (حدود 13.8 تا 14.5 ولت در حالت کارکرد).
• استارت (Starter Motor): بررسی دنده‌های استارت (Bendix Gear).
• کوئل‌ها (Ignition Coils): در صورت استفاده از سیستم جرقه‌زنی کوئل تکی (Coil-on-Plug) یا کوئل‌های مرکزی.
• شمع موتور (Spark Plugs):
  • فاصله استاندارد (Gap): معمولاً (1.0 – 1.1 \text{ mm}).
  • برندهای پیشنهادی: NGK (BKR6E یا معادل آن) یا Denso.
• باتری (Battery): 12 ولت، آمپر مورد نیاز بسته به مدل (معمولاً 55 آمپر ساعت).
• سنسورها: سنسور اکسیژن (O2 Sensor)، سنسور دور موتور (Crankshaft Position Sensor). عمده لوازم یدکی مزدا 323

2.5 قطعات مصرفی و سیالات

این قطعات نیاز به تعویض دوره‌ای دارند و تأثیر مستقیمی بر طول عمر قطعات اصلی می‌گذارند.

قطعه مصرفیدفعات تعویض تقریبینکات مهم در خریدفیلتر هواهر 10,000 تا 15,000 کیلومتراطمینان از سایز دقیق برای ورود به محفظه فیلتر.فیلتر روغنهمزمان با تعویض روغن موتوربرندهای معتبر نظیر Wix، Mann، Genuine Mazda.فیلتر بنزینهر 30,000 تا 40,000 کیلومترمعمولاً زیر خودرو یا نزدیک باک نصب می‌شود.روغن موتورهر 5,000 تا 10,000 کیلومترویسکوزیته توصیه‌شده: 10W-40 یا 5W-30 (بسته به شرایط آب و هوایی).ضدیخ (Coolant)هر 2 سال یکبارمایع پایه اتیلن گلایکول با افزودنی‌های سیلیکاتی برای محافظت از پمپ آب.

3. مقایسه برندها و استانداردهای کیفیت

در بازار قطعات یدکی، شناخت برندها به حفظ عملکرد مطلوب خودرو کمک می‌کند.

3.1 Genuine Parts (قطعات اصلی مزدا)

• مشخصه: دارای هولوگرام و بسته‌بندی رسمی مزدا.
• مزیت: تضمین 100% سازگاری و کیفیت ساخت اولیه.
• نکته: گران‌تر هستند، اما برای قطعات حساس موتور و گیربکس توصیه می‌شوند.

3.2 OEM (Original Equipment Manufacturer) و برندهای تأمین‌کننده اصلی

این شرکت‌ها قطعات را برای مزدا تولید می‌کنند و سپس قطعات خود را با برند خود به بازار عرضه می‌کنند.

• سیستم جرقه‌زنی: NGK (بزرگترین تولیدکننده شمع برای خودروسازان ژاپنی).
• سیستم برقی: Denso (دینام، استارت و سنسورها).
• سیستم تعلیق: KYB و Tokico (جذب ضربه با عملکرد بالا).
• تسمه و قطعات انتقال قدرت: Bando، Mitsuboshi (تولیدکننده تسمه‌های اصلی).

3.3 Aftermarket (قطعات متفرقه)

این قطعات معمولاً از چین یا تایوان با قیمت پایین‌تر تولید می‌شوند. هنگام خرید، درجه کیفیت (A، B یا C) باید مد نظر قرار گیرد؛ قطعات با درجه A معمولاً جایگزین مناسبی برای OEM هستند.

4. دستورالعمل‌های حیاتی برای انتخاب قطعه صحیح

خرید قطعه اشتباه می‌تواند منجر به آسیب‌های پرهزینه شود. رعایت این نکات الزامی است:

4.1 شناسایی دقیق خودرو

1. شماره شاسی (VIN – Vehicle Identification Number): 17 رقم کد منحصر به فرد خودرو. این شماره باید برای سفارش قطعاتی مانند گیربکس، قطعات بدنه و برخی سنسورها استفاده شود تا از تطابق کامل اطمینان حاصل شود.
2. کد موتور: اطمینان از اینکه قطعه برای Z5 یا B6 خریداری می‌شود.

4.2 بررسی شماره فنی (Part Number)

• استخراج مستقیم: بهترین روش، خواندن شماره فنی حک شده بر روی قطعه قدیمی است (مثلاً بر روی کمک‌فنر یا انژکتور).
• اهمیت تطبیق: حتی در یک مدل واحد (مثلاً 323 مدل 2001)، ممکن است به دلیل تغییرات در خط تولید، دو نوع دیسک ترمز یا دو نوع رادیاتور استفاده شده باشد.

4.3 ملاحظات نصب و آب‌بندی

• واشرها: هرگز از واشرهای سرسیلندر یا واشرهای منیفولد چند بار استفاده نکنید. واشرهای جدید باید با گشتاور صحیح و ترتیب صحیح سفت شوند (Torque Sequence).
• روغن‌کاری اولیه: هنگام نصب یاتاقان‌ها و پیستون‌های جدید، حتماً باید با روغن مخصوص (Assembly Lube) پوشش داده شوند تا در استارت اول خشک کار نکنند.
• تنظیمات نهایی: پس از تعویض سنسورها یا قطعات الکترونیکی، در صورت لزوم، ریست کردن ECU ضروری است.

5. کاربردهای متداول تعمیراتی

این بخش راهنمای سریع برای تعمیرات رایج است.

5.1 تعمیرات اساسی (Overhaul)

این تعمیرات نیازمند ابزار تخصصی و دانش فنی عمیق هستند و شامل باز شدن کامل موتور یا گیربکس می‌شوند:

• تعویض کامل رینگ، پیستون و میل‌لنگ.
• تعویض دنده‌های اصلی گیربکس.
• بازسازی سرسیلندر (تعویض سوپاپ‌ها و گایدها).

5.2 سرویس‌های دوره‌ای و نگهداری

• سرویس کوچک: تعویض روغن موتور، فیلتر روغن و فیلتر هوا (هر 5,000 تا 10,000 کیلومتر).
• سرویس متوسط: اضافه کردن تعویض شمع‌ها، فیلتر بنزین و بازدید از تسمه تایم (معمولاً هر 40,000 تا 60,000 کیلومتر).
• سرویس بزرگ: تعویض تسمه تایم، دینام (در صورت نیاز) و سیالات حیاتی (هر 80,000 تا 100,000 کیلومتر).

5.3 قطعات ایمنی

• تعویض لنت و دیسک ترمز: در صورت رسیدن دیسک به حداقل ضخامت یا نازک شدن لنت‌ها (کمتر از 3 میلی‌متر).
• کمک‌فنر: در صورت مشاهده نشت روغن یا کاهش شدید ارتفاع خودرو، کمک‌فنرها باید تعویض شوند. فروش لوازم یدکی مزدا 323

6. پیوست تصویری (Reference Images Placeholder)

(این بخش در نسخه چاپی با تصاویر با کیفیت بالا و پس‌زمینه سفید جایگزین می‌شود.)

• تصویر مرجع: شمع NGK مدل BKR6E (نمای نزدیک از الکترود).
• تصویر مرجع: کمک‌فنر KYB (نمای کلی محصول).
• تصویر مرجع: فیلتر روغن Genuine Mazda (مقایسه با نمونه تقلبی).

• تصویر مرجع: چراغ جلو Valeo برای نسل BJ.